Jak być świadomym konsumentem?

Na szczęście coraz więcej konsumentów chce dokonywać zakupów świadomie, a ich postawy i oczekiwania mają duże znaczenie, gdyż wywierają wpływ na ruchy producentów i oferowany przez nich asortyment.

Doskonale rozumieją to producenci żywności, którzy z coraz częściej oferują produkty z czystą etykietą, czyli zawierającą oznaczenia dotyczące kraju pochodzenia, sposobu produkcji oraz przede wszystkim listy składników; ponadto jak najmniej przetworzone i bez zbędnych dodatków. Jest to bardzo dobry trend, który powinien pozostać w przemyśle spożywczym na dłużej.

Zgodnie z przepisami, na opakowaniu produktu spożywczego obowiązkowe jest podanie informacji szczegółowych dotyczących:

Na co warto szczególnie zwrócić uwagę podczas zakupów?

Nazwa środka spożywczego

Powinna odpowiadać nazwie ustalonej w przepisach dla danego rodzaju środków spożywczych np. masło, makaron, sok. Gdy jej brakuje powinna zostać podana jego nazwa zwyczajowa, akceptowana przez konsumentów np. kawa zbożowa lub nazwa opisowa zawierająca opis produktu.

Nazwy produktów mogą nam wiele powiedzieć o jego jakości np.: jogurt naturalny – w jego składzie nie znajdziemy nic ponad to, co jest konieczne do jego produkcji; jogurt truskawkowy – jego smak uzyskany został poprzez rzeczywisty dodatek owoców; jogurt o smaku truskawkowym – jego smak jest głównie wynikiem aromatu, a nie naturalnych produktów (truskawki mogą stanowić 1% składu, więc nie mają dużego znaczenia)

Składniki

Składnik to każda substancja lub produkt (w tym dodatki) użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu danego środka spożywczego i nadal obecne w produkcie gotowym, nawet jeżeli ich forma uległa zmianie w procesie produkcji.

Warto podkreślić, że składniki podawane są w kolejności malejącej według ich masy w momencie użycia, czyli im bliżej końca listy, tym mniej tego składnika w produkcie końcowym. Możliwe jest procentowe przestawieni zawartości składników, gdy składnik występuje w nazwie produktu (np. masło orzechowe powinno zawierać informację o % zawartości orzechów w składzie) lub też, gdy dany składnik podkreślony jest słownie, obrazowo lub graficznie na etykiecie.

Składniki nie muszą być wymienione w przypadku: świeżych owoców i warzyw (w tym ziemniaków, które nie zostały poddane żadnej obróbce), wody gazowanej, octu (jeżeli nie zawiera innych dodanych składników) oraz sera, masła, fermentowanego mleka i śmietany (pod warunkiem, że nie zostały dodane żadne inne składniki, np. enzymy, żywe kultury bakterii).

Alergeny

W wykazie składników nie może zabraknąć informacji o możliwych alergenach znajdujących się w produkcie. Alergen to każdy składnik alergenny wykorzystywany do produkcji i nadal obecny w gotowym produkcie. Na etykietach możemy znaleźć wymienione najczęstsze alergeny lub substancje wywołujące reakcje nietolerancji takie jak: zboże zawierające gluten, orzechy, soje, mleko i jego pochodne (łącznie z laktozą), seler, łubin, mięczaki i skorupiaki, gorczycę, sezam, dwutlenek siarki, siarczyny, a ich zapis powinien wyróżniać się od pozostałych informacji dotyczących składu np. przez pogrubienie czcionki.

Trwałość produktu i sposób przechowywania

Jest określana poprzez termin przydatności do spożycia lub datę minimalnej trwałości.

Termin przydatności do spożycia – odnosi się do żywności nietrwałej mikrobiologicznie i łatwo psującej się np. pasteryzowanego mleka, śmietany, śmietanki, serów twarogowych, mięsa, ryb. Po jego upływie produkt traci przydatność do spożycia, a jego konsumpcja może skutkować zatruciem pokarmowym. Okres przydatności może ulec znaczącemu skróceniu, jeśli produkt przechowywany jest w innych warunkach niż zaleca producent (np. w wyższej temperaturze). Opatrzony napisem „należy spożyć do…”

Data minimalnej trwałości – odnosi się do żywności o stosunkowo długim okresie przydatności, zazwyczaj mrożonej, chłodzonej, suszonej lub utrwalonej termicznie np. mrożonek, konserw, kasz, ryżu, makaronu, mleka UHT, serów twarogowych termizowanych, serów dojrzewających, lodów. Jeśli produkty tego rodzaju są właściwie przechowywane ich spożycie po sugerowanym terminie nadal jest bezpieczne, choć mogą one stracić na swej jakości poprzez zmianę właściwości smakowych lub zmianę konsystencji. Opatrzony napisem „najlepiej spożyć przed…”

Wartość odżywcza

Informacje dotyczące wartości odżywczej muszą obejmować wartość energetyczną, a także ilość tłuszczu, nasyconych kwasów tłuszczowych, węglowodanów, cukrów, białka oraz soli, jak również ilość jakiegokolwiek składnika odżywczego, dla którego złożono oświadczenie żywieniowe, lub innej substancji, dla której złożono oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne. Dane ilościowe składników odżywczych wyraża się w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu. Wskazówki praktyczne:

1. Najlepiej wybierać produkty z jak najkrótszym składem (optymalnie do 5 składników);

2. Skład powinien być jak najbardziej zbliżony do domowego, czyli należy unikać składników o nieznanych nazwach oraz produktów zawierających dużą ilość sztucznych dodatków do żywności;

3. Należy zwracać uwagę na kolejność wymienionych na etykiecie składników; nie kupować artykułów mających cukier lub sól na jednym z trzech pierwszych miejsc w składzie.

Zgodnie z prawem żadna z informacji zamieszczona na opakowaniu nie może wprowadzać konsumenta w błąd! W trakcie zakupów powinien mieć on możliwość dokonania świadomego wyboru żywności, poprzez poznanie jej wartości żywieniowej i zdrowotnej. Ma to szczególne znaczenie w czasie wysokiej podaży żywności oraz coraz częściej występujących chorób dietozależnych. Warto więc dać sobie trochę więcej czasu w sklepie, na dokonanie zdrowszych wyborów. Dodatkowo korzystać z różnego rodzaju aplikacji na telefon pomagających wybierać żywność z dobrym składem oraz żywność pochodzącą od polskich producentów, gdyż wiele produktów na sklepowych półkach pomimo swojskiej nazwy ma zagraniczne pochodzenie. Róbmy zakupy świadomie!

Bibliografia

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r.