Znaczenie witaminy słońca

Ponad 80% polskiej populacji ma niedobory witaminy D. Dzieje się tak, ponieważ w naszej szerokości geograficznej przez większą część miesięcy w roku brakuje słońca. To może się przekładać na nasze zdrowie i samopoczucie, bowiem główną rolą witaminy D jest oczywiście zapewnienie mocnych i zdrowych kości, ale nie tylko. Za co więc jeszcze odpowiada witamina D i jakie mogą być skutki jej niedoboru?

Zacznijmy od tego o czym już wspomniałam, czyli od kości. Witamina D odpowiada za mineralizację tkanki kostnej, homeostazę wapnia i fosforu oraz utrzymanie równowagi między kościotworzeniem, a resorpcją kości. Jej brak zwiększa ryzyko złamań, zwłaszcza u osób w starszym wieku, ale też prowadzi do krzywicy u dzieci oraz osteoporozy i osteomalacji u dorosłych. Witamina ta bierze również udział we właściwym namnażaniu się komórek mięśniowych, aktywuje procesy metaboliczne w mięśniach, co przekłada się na ich siłę.

Liczne badania naukowe wskazują, że jej niedostateczne stężenie we krwi sprzyja występowaniu chorób sercowo-naczyniowych, takim jak zawał serca, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu, nadciśnienie tętnicze czy udar mózgu, ale też czynników ryzyka tych chorób np. nadwadze, otyłości, zaburzeniom lipidowym, cukrzycy.

Receptory witaminy D obecne są również w tkankach układu nerwowego, tak więc i dla tego systemu ma ona swoje znaczenie. Jej niski poziom wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zaistnienia chorób neurodegeneracyjnych – choroby Alzheimera i Parkinsona oraz zaburzeń poznawczych, ale też stwardnienia rozsianego czy nawet depresji.

Aktywna postać witaminy D – kalcytriol przeciwdziała reakcjom autoimmunologicznym organizmu oraz sprzyja produkcji naturalnego antybiotyku katelicydyny. Naukowcy dostrzegają również związek między niedoborami omawianej witaminy, a występowaniem nowotworu piersi, prostaty i jelita grubego. Ostatnie wyniki badań sugerują także możliwy związek niedoboru witaminy D w organizmie ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na COVID-19.

Rodzaje i źródła witaminy D

W naturze występują 2 formy będące prekursorami witaminy D – cholekalcyferol (witamina D3) syntetyzowany w skórze pod wpływem promieni słonecznych oraz ergokalcyferol (witamina D2) również produkowany pod wpływem światła w roślinach, drożdżach i grzybach. Dlatego najlepszymi pokarmowymi źródłami witaminy D są tłuste ryby morskie (np. węgorz, łosoś, śledź, makrela, tuńczyk), tran, jaja, mleko i produkty mleczne, pieczarki i grzyby shiitake. Jednak to synteza skórna jest najważniejszym jej źródłem (stanowi nawet 90%) i zależy m.in. od czasu i intensywności ekspozycji na promienie słoneczne, poziomu zachmurzenia, stopnia odsłonięcia ciała, typu cery (przy ciemniejszej karnacji, synteza jest słabsza).

Oznaczanie stężenia witaminy D we krwi oraz suplementacja

W populacji ogólnej nie ma wskazań do rutynowego oznaczania poziomu 25 (OH) D we krwi, za to powinny ją oznaczyć osoby znajdujące się w grupie ryzyka m.in. osoby otyłe, osoby mające zaburzenia ruchu, zaburzenia trawienia i wchłaniania, choroby autoimmunologiczne, zaburzenia odporności, choroby metaboliczne (cukrzycę typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej, zespół metaboliczny). Optymalne stężenie witaminy D w surowicy to 30-50 ng/ml.

Profilaktyczne dawkowanie witaminy D w populacji ogólnej powinno być dobrane indywidualnie w zależności od wieku, masy ciała, nasłonecznienia (pory roku), diety i trybu życia. W przypadku potwierdzonego laboratoryjnie jej niedoboru, w populacji ogólnej dawkowanie witaminy D zależne jest od stężenia 25(OH)D we krwi i wieku, z uwzględnieniem masy ciała, tak samo w przypadku osób znajdujących się w grupie ryzyka, dodatkowo z uwzględnieniem typu schorzenia i stosowanych leków.

Warto nadmienić, że toksyczne działanie witaminy D występuje bardzo rzadko i zazwyczaj wiąże się z nadmierną suplementacją, dlatego wskazane jest skonsultowanie się z lekarzem lub dietetykiem przed rozpoczęciem suplementacji. Warto pamiętać, aby szukać w aptece preparatów witaminy D będących lekiem, wtedy mamy pewność, że przez cały okres ważności leku, w jego składzie będzie znajdowało się to co jest napisane na opakowaniu.

Zalecana dawka witaminy D dla dorosłych w wieku 19-65 lat:

• U osób zdrowych przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 bez kremów z filtrem w okresie od maja do września suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna.

• Przy braku spełnienia powyższych warunków, zalecana jest suplementacja w dawce 800–2000 IU/dobę, w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.

Bibliografia

Szeja N: Witamina D jako związek o działaniu plejotropowym – przegląd aktualnych badań. Pomeranian J Life Sci 2017, 63(4) str.128-134

Rusińska A, Płudowski P, Walczak M i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Postępy neonatologii 2018, 24 (1)

Meltzer D O, Best T J, Zhang H, Vokes T, Arora V, Solway J: Association of Vitamin D Status and Other Clinical Characteristics With COVID-19 Test Results. JAMA Netw Open. 2020, 3(9)